Είτε τελειώσουν τα μνημόνια είτε όχι, το βέβαιο είναι ένα: εκατομμύρια νοικοκυριά θα παραμείνουν σε καθεστώς ομηρείας για πολλά χρόνια, ακόμη και δεκαετίες, καθώς το χρέος που συσσωρεύτηκε στις πλάτες τους εν μέσω ύφεσης μόνο βιώσιμο δεν μπορεί να θεωρηθεί. Η βόμβα στα θεμέλια της ελληνικής οικονομίας είναι απασφαλισμένη, αλλά κανείς δεν θέλει να μιλάει γι’ αυτήν.
Στην πενταετία των μνημονίων, αφού επιβλήθηκαν μέτρα δεκάδων δισεκατομμυρίων ευρώ, κατορθώσαμε το απίστευτο: το δημόσιο χρέος, παρά τα «κουρέματα» και το PSI, παραμένει στα ίδια επίπεδα με αυτά του 2009, ενώ το ιδιωτικό χρέος είναι το υψηλότερο στην ιστορία αυτού του τόπου.
Το 2015 το ιδιωτικό χρέος θα είναι μεγαλύτερο ακόμη και από το δημόσιο.
♦ Οι οφειλές προς την εφορία εξακολουθούν να «φουσκώνουν» με φρέσκα ληξιπρόθεσμα χρέη της τάξεως των 1,5 δισ. ευρώ ανά μήνα. Ακόμη και η ρύθμιση των 100 δόσεων δεν έκανε τη… διαφορά, καθώς η συμμετοχή αναλογικά με τον συνολικό αριθμό των οφειλετών – κρίνεται εξαιρετικά περιορισμένη.
♦ Ανάλογη είναι η εικόνα και από τη ρύθμιση των οφειλών στα ασφαλιστικά ταμεία.
♦ Οι δανειολήπτες με «κόκκινες» οφειλές γίνονται ολοένα και περισσότεροι.
Από Δευτέρα οι τράπεζες θα ενεργοποιήσουν τον Κώδικα Δεοντολογίας καλώντας τους δανειολήπτες για ρύθμιση.
Οι οφειλές στην εφορία και στα ασφαλιστικά ταμεία αυξάνονται αντί να μειώνονται. Οι «κόκκινοι» δανειολήπτες γίνονται περισσότεροι αντί να μειώνονται. Αυτά τα δύο στοιχεία δείχνουν ότι ο ιδιωτικός τομέας στην Ελλάδα δεν μπορεί να εξυπηρετήσει τις τρέχουσες υποχρεώσεις, πόσο μάλλον να καλύψει με συνέπεια ρυθμίσεις προηγούμενων ετών.
Οι λύσεις που προτείνονται μέχρι στιγμής, τόσο από το Δημόσιο όσο και από τις τράπεζες, συνοψίζονται σε μια λέξη: επιμήκυνση, η οποία φτάνει έως και τα οκτώ χρόνια για τις οφειλές στις τράπεζες, εφόσον το επιτρέπουν οι βιολογικές αντοχές των οφειλετών. Η ζημιά έχει ήδη γίνει και είναι ανυπολόγιστη: ο μισός – και πλέον – οικονομικά ενεργός πληθυσμός της χώρας θα τελεί σε καθεστώς ομηρείας για πάρα πολλά χρόνια.
Η πρόσθεση
Μια απλή πρόσθεση δείχνει ότι το χρέος του ιδιωτικού τομέα στην Ελλάδα πολύ σύντομα θα ξεπεράσει το δημόσιο χρέος. Κι είναι απορίας άξιο: Αν αμφισβητείται η βιωσιμότητα του δημοσίου χρέους – το οποίο εξυπηρετούν ή προσπαθούν να εξυπηρετήσουν οι πολίτες πληρώνοντας φόρους -, τι ακριβώς θεωρείται το ιδιωτικό χρέος, το οποίο μάλιστα ουδέποτε «κουρεύτηκε» όπως έγινε με το δημόσιο χρέος;
Οι αριθμοί σοκάρουν: 1. Οι οφειλές μόνο του ιδιωτικού τομέα στις τράπεζες ανέρχονταν τον Οκτώβριο στα 212,125 δισ. ευρώ. Από αυτά, τα 101,58 δισ. ευρώ είναι οφειλές των επιχειρήσεων, περίπου 13,248 δισ. ευρώ χρέη των ελεύθερων επαγγελματιών και 97,3 δισ. ευρώ οφειλές των νοικοκυριών είτε σε μορφή στεγαστικών είτε σε μορφή καταναλωτικών δανείων.
2. Οι οφειλές στην εφορία ξεπέρασαν τον Νοέμβριο τα 74 δισ. ευρώ, με τον Νοέμβριο να είναι ο χειρότερος μήνας ενδεχομένως και σε ολόκληρη την περίοδο της μεταπολίτευσης: διότι μέσα σε 30 ημέρες προστέθηκαν φρέσκα χρέη ύψους 1,6 δισ. ευρώ.
3. Οι οφειλές στα ασφαλιστικά ταμεία ξεπερνούν τα 20 δισ. ευρώ. Μπορεί τα στοιχεία του Κέντρου Είσπραξης Ασφαλιστικών Οφειλών να δείχνουν ότι το σύνολο των οφειλών περιορίζεται στα 13,5 δισ. ευρώ, αυτό όμως δεν αποτυπώνει όλη την πραγματικότητα, καθώς το ΚΕΑΟ δεν έχει συγκεντρώσει ακόμη τα στοιχεία για τα χρέη των μικρό οφειλετών με ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις ύψους έως 5.000 ευρώ.
Αν προστεθούν τα ποσά, προκύπτει ότι οι συνολικές οφειλές του ιδιωτικού τομέα ξεπερνούν τα 300 δισ. ευρώ, εκ των οποίων περίπου τα 200 δισεκατομμύρια ευρώ είναι ήδη ληξιπρόθεσμα και μη εξυπηρετούμενα. Αν συνυπολογιστούν και οι οφειλές μεταξύ ιδιωτών και επιχειρήσεων, τότε το ιδιωτικό χρέος πλησιάζει το δημόσιο, το οποίο κυμαίνεται στα 318 δισ. ευρώ. Και μέσα στο 2015, έτσι όπως κινούνται τα πράγματα, θα το ξεπεράσει κιόλας. Το ποσό από μόνο του λέει πολλά, αλλά δεν τα λέει όλα.
Η ύπαρξη των ληξιπρόθεσμων οφειλών συνεπάγεται: 1.Την απειλή λήψης εισπρακτικών μέτρων από την πλευρά της εφορίας και των ασφαλιστικών ταμείων Τραπεζικοί λογαριασμοί κινδυνεύουν με κατάσχεση, μισθοί και συντάξεις (άνω των 1.500 ευρώ) το ίδιο, ενώ ακόμη και τα ακίνητα μπορούν να δεσμευτούν για να καλυφθούν οι απαιτήσεις.
2. Την απειλή κατασχέσεων ακόμη και της πρώτης κατοικίας, καθώς από την 1η Ιανουαρίου του 2015 δεν υπάρχει πλέον σε λειτουργία το προστατευτικό πλαίσιο. Η Βουλή διαλύθηκε και η Πρωτοχρονιά θα βρει τους οφειλέτες χωρίς καν τη δυνατότητα προσφυγής στον προστατευτικό νόμο, ο οποίος φεύγει από τη μέση μαζί με το 2014.
Πλέον, το αν ένα σπίτι θα βγει στο σφυρί ή όχι εξαρτάται από δύο πράγματα: τη διάθεση των τραπεζών και το αν ο δανειολήπτης θα προσφύγει ή όχι στον νόμο Κατσέλη (σ.σ.: η κυβέρνηση δεν πρόλαβε να υλοποιήσει τα σχέδια αλλαγής του).
3.Την αδυναμία προσφυγής σε νέο δανεισμό. Ακούγεται ξανά και ξανά ότι οι τράπεζες θα ανοίξουν το 2015 τις κάνουλες του δανεισμού. Το ερώτημα «για ποιους» δεν απαντάται. Και δεν απαντάται διότι προφανώς θα μπορέσουν να δανειστούν αυτοί που πληρούν τα τραπεζικά κριτήρια και τα credit scoring στα οποία υποβάλλουν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα όλους τους πελάτες τους, νέους και υφιστάμενους.
Χρέη σε τράπεζες
Τα συνολικά χρέη έχουν μειωθεί. Και είναι λογικό, διότι, από τη στιγμή που οι τράπεζες έκλεισαν εντελώς τη στρόφιγγα των δανείων, κάθε πληρωμή που έκαναν οι δανειολήπτες αποτυπωνόταν ως μείωση των οφειλών.
Τον Δεκέμβριο του 2009 τα δάνεια που βάραιναν τον ιδιωτικό τομέα ήταν 249,3 δισ. ευρώ. Τον Οκτώβριο του 2014 ήταν 212,12 δισ. ευρώ. Δηλαδή, μέσα στην πενταετία, οι οφειλές μειώθηκαν κατά 37 δισ. ευρώ.
Προσοχή όμως: Μείωση υπήρχε μόνο στο συνολικό ύψος των οφειλών: τα «κόκκινα» δάνεια αυξήθηκαν και ως ποσοστό και ως απόλυτος αριθμός. Οι οφειλές προς τις τράπεζες αναλύονται ως εξής:
1. Νοικοκυριά: Χρωστούσαν 119 δισ. ευρώ τον Δεκέμβριο του 2009. Τον Οκτώβριο του 2014 είχαν περιορίσει τα χρέη τους στα 97,29 δισ. ευρώ. Η μείωση προήλθε κυρίως από τα στεγαστικά, το υπόλοιπο των οποίων μειώθηκε στα 69,3 δισ. ευρώ από 80,22 δισ. ευρώ πριν από πέντε χρόνια.
Τα καταναλωτικά δάνεια – πολλά εκ των οποίων βαφτίστηκαν στεγαστικά, καθώς οι οφειλέτες εκχώρησαν προσημειώσεις για να επιμηκύνουν τη διάρκεια και να μειώσουν το επιτόκιο – έπεσαν από τα 36,13 δισ. ευρώ στα 26,55 δισ. ευρώ.
Στο μισό έπεσαν και οι οφειλές στις πιστωτικές κάρτες, οι οποίες από τα περίπου 10 δισ. ευρώ προσγειώθηκαν στα 5 δισ. Ευρώ.
2. Επιχειρήσεις: Τα χρέη των επιχειρήσεων, ανεξαρτήτως κλάδου, διαμορφώνονται σήμερα στα 101,58 δισ. ευρώ από 130,042 δισ. ευρώ που ήταν τον Δεκέμβριο του 2009.
Από τα συνολικά 212 δισ. ευρώ του ιδιωτικού τομέα, τα λεγόμενα «κόκκινα» δάνεια εκτιμώνται σε περισσότερα από 80 δισ. ευρώ. Ο αριθμός μπορεί να είναι και μεγαλύτερος, καθώς εξαρτάται από τον «ορισμό».
«Κόκκινο» δάνειο είναι αυτό που δεν εξυπηρετείται για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 90 ημερών «Κόκκινο» δάνειο σε «λήθαργο» μπορεί να είναι και αυτό που έχει ρυθμιστεί προσωρινά, ώστε για έξι μήνες ο δανειολήπτης να μην πληρώνει ούτε κεφάλαιο ούτε τόκους.
Με την πάροδο του εξαμήνου, απλώς ο δανειολήπτης έρχεται αντιμέτωπος με την αδυναμία πληρωμής.
Χρέη στην εφορία
Ο τελευταίος απολογισμός δείχνει ότι οι οφειλέτες της εφορίας έχουν ξεπεράσει τα 3,6 εκατομμύρια. Συνολικά, μέχρι και το τέλος Νοεμβρίου, χρωστούσαν περισσότερα από 72 δισ. ευρώ. Από αυτά, περισσότερα από 24 δισ. ευρώ προέκυψαν την τελευταία διετία, ενώ από τότε που μπήκαμε στα μνημόνια οι νέες οφειλές στην εφορία ξεπέρασαν τα 35 δισ. ευρώ, παρά τις τρεις ρυθμίσεις που έχουν γίνει έκτοτε (ρύθμιση τελευταίας ευκαιρίας, πάγια ρύθμιση και ρύθμιση των 72 ή των 100 δόσεων).
Με λίγα λόγια, από τη μία οι ιδιώτες ξεχρέωσαν με χίλιους κόπους οφειλές στις τράπεζες και από την άλλη ξεφύτρωσαν ισόποσες ή και περισσότερες οφειλές στην εφορία. Το ποσό των νέων ληξιπρόθεσμων οφειλών του Νοεμβρίου και του Δεκεμβρίου ήταν αποκαλυπτικό της κατάστασης: πάνω από 2,8 δισ. ευρώ νέα χρέη μέσα σε ένα δίμηνο.
Γιατί είναι σημαντικό αυτό το δίμηνο; Πολύ απλά διότι αυτός που έχει ληξιπρόθεσμα χρέη μετά τον Οκτώβριο δεν μπορεί να εντάξει στη ρύθμιση των 100 δόσεων τις προηγούμενες οφειλές που έχουν συσσωρευτεί μέχρι και το τέλος Σεπτεμβρίου.
Η ρύθμιση καθεαυτή δεν απέδωσε τα αναμενόμενα. Με τη συμπλήρωση ενός μήνα από την ενεργοποίηση, αυτοί που εντάχθηκαν δεν ήταν περισσότεροι από 110.000 και οι οφειλές που ρυθμίστηκαν μετά βίας ξεπέρασαν τα 1,2 δισ. ευρώ. Πρακτικά, έγινε όλος αυτός ο χαμός για να τακτοποιηθούν σε έως και 100 δόσεις οφειλές που συσσωρεύονται μέσα σε χρονικό διάστημα ενός μήνα.
Αυτό, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, θα δείξουν και τα στοιχεία του Δεκεμβρίου. Οι νέες ληξιπρόθεσμες θα ξεπεράσουν τα 1,2 -1,3 δισ. ευρώ. Τι σημαίνει το να υπάρχουν περισσότεροι από 3,5 εκατομμύρια πολίτες με ληξιπρόθεσμες οφειλές στην εφορία; Πολύ απλά, άλλο ένα βαρίδι για την ανάπτυξη.
Ποια επιχειρηματική δραστηριότητα, ποια καινούργια δουλειά, ποιο δάνειο και ποια ιδέα μπορεί να υλοποιηθεί χωρίς φορολογική ενημερότητα;
Χρέη στα ασφαλιστικά ταμεία
Ίδια εικόνα και στα ασφαλιστικά ταμεία. Ούτε εδώ απέδωσε η ρύθμιση των ληξιπρόθεσμων οφειλών τα αναμενόμενα. Όχι μόνο λόγω της περιορισμένης συμμετοχής, αλλά και για έναν πρόσθετο λόγο: οι οφειλέτες βρήκαν την ευκαιρία απλώς να μεταφέρουν οφειλές από τις παλαιές ρυθμίσεις με τις λίγες δόσεις στην καινούργια ρύθμιση με τις πολλές δόσεις.
Όσο για τη συμμετοχή; Ολίγες χιλιάδες ασφαλισμένοι ανταποκρίθηκαν, τη στιγμή που ο συνολικός αριθμός των οφειλετών φτάνει σε πολλές εκατοντάδες χιλιάδες.
ΤΟ ΠΟΝΤΙΚΙ