Η ανάπτυξη κάποια στιγμή θα έρθει. Δεν μπορεί να μην έρθει. Ανάπτυξη και ύφεση είναι ένας κύκλος. Μας το διδάσκει η Ιστορία. Βέβαια, θα προηγηθεί η ανάπτυξη των τραπεζών. Με κάθε κόστος. Και παρά τις παρανομίες των τραπεζιτών. Αυτό γινόταν πάντα. Κάποιες γενιές θυσιάζονταν για να καλυφθούν οι παρανομίες των τραπεζιτών. Γιατί, χωρίς υγιείς τράπεζες για αν χρηματοδοτήσουν την οικονομία, ανάπτυξη δεν έρχεται. Το θέμα είναι πότε θα έρθει η ανάπτυξη.
Έχουν περάσει 36 χρόνια από τότε που ο Αντρέας Παπανδρέου μας υποσχόταν ότι γρήγορα θα δούμε φως στο τούνελ. Αλλά φως στο τούνελ δεν είδαμε. Ίσως κάποια στιγμή, επί πρωθυπουργίας Σημίτη να μας πούλησαν το παραμύθι ότι αχνοφαίνεται το στην άκρη του τούνελ, αλλά δεν ήταν φως. Μας έλεγαν ψέματα ότι η οικονομία της χώρας είναι ισχυρή, αλλά το μόνο που έγινε είναι ότι όλοι μας έλεγαν ψέματα, πλούτιζαν στην πλάτη του λαού παίρνοντας με τεράστια δάνεια για να φαίνεται ισχυρή η οικονομία, έβγαλαν τα λεφτά τους στο εξωτερικό, ενώ παράλληλα υποθήκευαν το μέλλον των επόμενων γενιών. Και όταν ήρθε η ώρα του λογαριασμού, τον παρέδωσαν στους φορολογούμενους για να τον πληρώσουν.
Αυτοί, πήγαν απλά να αγοράσουν τσιγάρα, και δεν επέστρεψαν ποτέ. Και οι φορολογούμενοι κάθονται και πληρώνουν. Κάποιοι κατάφεραν κι έστειλαν τα παιδιά τους στο εξωτερικό για να καταφέρουν να επιβιώσουν. Και οι υπόλοιποι βρισκόμαστε σε έναν αγώνα επιβίωσης, χωρίς φως στο τούνελ. Μόνο με την υπόσχεση της ανάπτυξης. Αλλά με αμοιβές των 100 και 200 ευρώ το μήνα, δεν μπορείς να μιλάς για ανάπτυξη. Μιλάς για χαρτζιλίκι. Γιατί ο άνεργος που κινδυνεύει να χάσει το σπίτι του, δεν σώζεται με 200 ευρώ το μήνα. Δεν μπορείς να λες ότι μειώνεις την ανεργία με μισθούς των 200 ευρώ.
Κάποια στιγμή όμως, θα βελτιωθεί η κατάσταση. Πολλοί από μας μπορεί να μη ζούμε τότε. Αλλά ας ελπίσουμε ότι θα έχει βελτιωθεί η ζωή των παιδιών και των εγγονιών μας. Γιατί οι μεγαλύτεροι, αυτοί που δεν θα προλάβουν την ανάπτυξη, αυτή την αγωνία έχουν. Τουλάχιστον να είναι ήσυχοι ότι τα παιδιά τους θα ζήσουν καλύτερα.
Ο Έρβιν Σριμφ ο οποίος ίδρυσε τον σύλλογο “Βοήθεια για την Ελλάδα” και μεταφέρει όσο συχνότερα μπορεί από την Αυστρία με βαν, από φάρμακα και παιδικές τροφές μέχρι πάνες και ιατρικά μηχανήματα, πάντως πιστεύει ότι η Ελλάδα θα χρειαστεί τουλάχιστον 20 χρόνια για να βγει από τη δίνη της κρίσης. Ποιος και πόσοι Έλληνες θα ζουν έως τότε;
Ο Γερμανός οικονομολόγος και πρώην μέλος της Task Force της Κομισιόν στην Ελλάδα, Dr.Jens Bastian, συμφωνεί με το ΔΝΤ στο θέμα των τραπεζικών ελέγχων, εξηγεί γιατί το ελληνικό χρέος, όπως είναι σήμερα, δεν μπορεί να χρηματοδοτηθεί με βιώσιμα επιτόκια αν δεν υπάρχει μνημόνιο. Και χαρακτηρίζει μη βιώσιμη την ανάκαμψη της οικονομίας χωρίς τράπεζες. Και προσθέτει ότι: «Η απειλή του Grexit δεν έχει εξανεμιστεί». Όπως λέει, κατά τη διάρκεια των τελευταίων επτά ετών και τριών προγραμμάτων μακροοικονομικής προσαρμογής, έχουμε ακούσει πολλές φορές ότι η επερχόμενη αξιολόγηση θα ολοκληρωθεί γρήγορα και ομαλά.
Η εμπειρία, ωστόσο, μας δείχνει ότι συμβαίνει το αντίθετο. Υπάρχουν αρκετοί λόγοι για να παραμένει κανείς επιφυλακτικός απέναντι στο ενδεχόμενο ολοκλήρωσης της τρίτης αξιολόγησης πριν το τέλος του έτους. Οι πολιτικές Αρχές στην Αθήνα, αλλά επίσης και τα μέλη του μεγαλύτερου κόμματος της αντιπολίτευσης ίσως μετανιώσουν την αντικατάσταση του Γερμανού υπουργού Οικονομικών W.Schaeuble. Ενώ αποτέλεσε «σκληρό καρύδι» για πολλούς Έλληνες υπουργούς Οικονομικών από το 2009, ήξεραν τι να περιμένουν. Αντιθέτως, πλέον η Ελλάδα έχει να αντιμετωπίσει μία κατάσταση με έναν επερχόμενο υπουργό Οικονομικών του Βερολίνου, ο οποίος φαίνεται γρήγορος και με γνώση των μέσων ενημέρωσης, να τραβάει κόκκινες γραμμές. Ο ίδιος υπογραμμίζει ότι το ΔΝΤ είχε δίκιο που έθεσε το θέμα μιας πιθανώς αναγκαίας ανακεφαλαιοποίησης και της διενέργειας ελέγχων ενεργητικού (AQR) για τις ελληνικές τράπεζες.
Πρόκειται για μια άβολη πραγματικότητα που θα πρέπει να δεχθούν σε Αθήνα και Φρανκφούρτη. Ιδιαίτερα, όταν οι περισσότεροι εστιάζουν στο πως θα χτίσουν το αφήγημα του success story. Η κατάσταση των ελληνικών τραπεζών βελτιώνεται με αργό ρυθμό σε συγκεκριμένα σημεία των ισολογισμών, αλλά από πολύ χαμηλό σημείο εκκίνησης. Η εκτίμησή μου για την κατάσταση είναι ότι η πιθανότητα ανάκαμψης των τεσσάρων συστημικών τραπεζών είναι μεγαλύτερη στην πλευρά των υποχρεώσεων (καταθέσεις) παρά στην πλευρά του ενεργητικού (δάνεια). Δεδομένου ότι οι ελληνικές τράπεζες έχουν υποστεί διάφορες μορφές ανακεφαλαιοποίησης από το 2009, η διενέργεια stress tests σε τακτική βάση για τα εν λόγω πιστωτικά ιδρύματα, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, είναι επιτακτική. Επιπρόσθετα, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η λογική ύπαρξης των τραπεζών είναι να προσελκύουν καταθέσεις και να δημιουργούν κανάλια χρηματοδότησης της πραγματικής οικονομίας.
Σε αυτά τα δύο σημαντικά μέτωπα οι ελληνικές τράπεζες υποαποδίδουν από το 2010. Οποιαδήποτε οικονομική ανάκαμψη που δεν υποστηρίζεται από μία ευρύτερη ανάκαμψη των χρηματοδοτήσεων δεν αξίζει να χαρακτηρίζεται βιώσιμη ανάκαμψη. Υπογραμμίζει τέλος ότι ο οδικός χάρτης του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα βασίζεται στο success story μίας «καθαρής εξόδου», που σημαίνει ότι τελειώνει το πρόγραμμα, χωρίς προληπτική πιστωτική γραμμή, η χώρα ανακτά άνευ όρων πρόσβαση στις αγορές και… λέει αντίο στην Τρόικα. Το σενάριο αυτό αποτελεί σχεδόν πιστή αντιγραφή του αφηγήματος του προηγούμενου πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά το 2014.
Όλοι ξέρουμε ποια ήταν η κατάληξη, πόσο λάθος εκτίμησε την κατάσταση. Θα είναι τεράστια επιτυχία για την Ελλάδα να αποφύγει οποιαδήποτε αναταραχή μέχρι το επόμενο καλοκαίρι, τουλάχιστον που να μην έχει προκαλέσει η ίδια. Πιστεύω, ωστόσο, ότι είναι εφικτό και το θέλουν πολλοί, τόσο στην Αθήνα όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Η επανάκτηση πρόσβασης στις διεθνείς αγορές κεφαλαίου σε μετα – μνημονιακό περιβάλλον δεν συνεπάγεται αυτομάτως ότι αποκαθίσταται η χρηματοοικονομική και δημοσιονομική κυριαρχία.
Η εποπτεία και ο έλεγχος της Ελλάδας θα συνεχιστούν μετά την ολοκλήρωση του τρίτου προγράμματος. Το σημαντικότερο είναι ότι το έλλειμμα εμπιστοσύνης, το οποίο δεν μπορεί να μετρηθεί με αριθμητικούς όρους, συνεχίζει να αποτελεί μία διαρκή πρόκληση για την Ελλάδα και τους Ευρωπαίους εταίρους.
Το θέμα είναι ότι από το 2010 η χώρα έχει λάβει πιστώσεις 250 δις ευρώ. Τα χρήματα όμως χρησιμοποιήθηκαν για την αναχρηματοδότηση του χρέους και τη στήριξη των τραπεζών. Δεν ανακούφισαν τον ελληνικό πληθυσμό. Σύμφωνα με δημοσκοπήσεις το περασμένο καλοκαίρι σχεδόν το 67% των Ελλήνων εκτιμούσε ότι η οικονομική του κατάσταση θα επιδεινωθεί το επόμενο δωδεκάμηνο.
Για ποια ανάπτυξη μπορούμε να μιλάμε λοιπόν;
danioliptes.gr