Τα στελέχη της Κομισιόν και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας δεν θέλουν ούτε καν να προφέρουν τη φράση «bank run». Στις Βρυξέλλες, είναι κοινό μυστικό ότι η Ευρωζώνη μπορεί να αντέξει την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ, αλλά όχι έναν τραπεζικό πανικό.

Με το μέλλον του κοινού νομίσματος να κρέμεται από μια κλωστή, αρκεί μια δήλωση ή ένα δημοσίευμα για να σχηματιστούν ουρές από πανικόβλητους καταθέτες έξω από τα τραπεζικά καταστήματα ολόκληρης της Ευρωζώνης. Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι γνωρίζουν καλά ότι σε ένα τέτοιο εύθραυστο περιβάλλον, κάθε λέξη μετρά. Όμως, η σιωπή τους δεν μπορεί να ξορκίσει αυτό που ήδη συμβαίνει στην περιφέρεια. Το λεγόμενο «bank jog». Οι καταθέτες της Ελλάδας, της Ισπανίας ή της Ιταλίας μπορεί να μην τρέχουν να σηκώσουν τα χρήματά τους από τις τράπεζες, αλλά σίγουρα συρρέουν σε αυτές με ρυθμούς τζόκινγκ. Αρκεί μια σπίθα για να μετατραπεί αυτός ο λογικός φόβος σε έναν παράλογο πανικό. Εξάλλου, όπως έχει δηλώσει ο διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας, Μέρβιν Κινγκ, «δεν είναι λογικό να ξεκινήσεις ένα bank run αλλά είναι λογικό να συμμετάσχεις σε αυτό». Εάν τα πράγματα φτάσουν εκεί, δεν θα υπάρχει άλλος τρόπος να σωθεί το ευρώ παρά να δεχτεί η Γερμανία να εγγυηθεί τα 5,5 τρισ. ευρώ των καταθέσεων των Ισπανών, των Ιταλών, των Πορτογάλων και των Ιρλανδών.

Για τους ξένους αναλυτές, αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα είναι ένα σιωπηλό bank run σε αργή κίνηση. Από το ξέσπασμα της κρίσης έχουν φύγει τουλάχιστον 75 δισ. ευρώ από τις ελληνικές τράπεζες, ενώ η έξοδος των καταθέσεων επιταχύνθηκε σε ανησυχητικούς ρυθμούς μετά τις εκλογές της 6ης Μαΐου. Η «μετανάστευση» των ελληνικών καταθέσεων σε ασφαλέστερα τραπεζικά συστήματα είναι ίσως δικαιολογημένη, εν μέσω φόβων για επιστροφή της χώρας στη δραχμή. Όμως, η μετάδοση του φαινομένου και σε άλλες χώρες της περιφέρειας προβληματίζει την Ευρώπη.

Ήδη παρατηρείται φυγή κεφαλαίων από τις τράπεζες περιφερειακών οικονομιών της ευρωζώνης, την ώρα που οι κεντρικές τράπεζες του πυρήνα έχουν πλεονασματικό ισοζύγιο. Σύμφωνα με στοιχεία του γερμανικού οικονομικού ινστιτούτου Ifo, τα χρέη προς την κεντρική τράπεζα της Γερμανίας Bundesbank ανέρχονταν πλέον στα 670 δισ. ευρώ. Το ποσό αυξάνεται κατά 33 δισ. ευρώ κατά μέσον όρο κάθε μήνα από τότε που άρχισε να επιδεινώνεται η κρίση τον περασμένο Ιούλιο. Την ίδια στιγμή όλες οι περιφερειακές χώρες έχουν συσσωρεύσει υψηλές υποχρεώσεις. Τις υψηλότερες έχουν η Ιταλία και η Ισπανία με 279 δισ. ευρώ (ως τον Απρίλιο) και 276 δισ. ευρώ (ως τον Μάρτιο) αντίστοιχα.

Μόνο τον Μάρτιο η Ισπανία κατέγραψε τη μεγαλύτερη μαζική φυγή κεφαλαίων από το 1990 εν μέσω ανησυχιών για την κατάσταση των τραπεζών, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία. Οι εκροές κεφαλαίων πριν ακόμη από την κρατικοποίηση της τέταρτης μεγαλύτερης ισπανικής τράπεζας Bankia τον Μάιο έφτασαν τα 66,2 δισ. ευρώ, ενώ κεφάλαια ύψους 97 δισ. ευρώ έφυγαν από τη χώρα τους τρεις πρώτους μήνες του έτους πολλά εκ των οποίων είχαν προορισμό χώρες του εξωτερικού με σταθερότερες οικονομίες και αγορές εν γένει, κυρίως τη βρετανική, τη γερμανική και τη γαλλική.

Λόγω της αιμορραγίας των καταθέσεων κάθε προσπάθεια αύξησης της ρευστότητας των ισπανικών τραπεζών πέφτει στο κενό. Και κάθε συμμετοχή του πιστωτικού τομέα της Ισπανίας στη χρηματοδότηση της οικονομίας που μαστίζεται από την ύφεση και την υψηλότερη ανεργία στην ΕΕ είναι επιεικώς ανεπαρκής. Σύμφωνα με στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας της Ισπανίας, τα εταιρικά δάνεια που χορήγησαν οι ισπανικές τράπεζες στο σύνολό τους περιορίστηκαν στα 44,6 δισ. ευρώ τον Μάρτιο, έπεσαν στο μισό δηλαδή από τα ποσά που χορηγούσαν στα τέλη του 2007, της χρυσής χρονιάς των πιστώσεων.

Εάν η Ελλάδα βγει από το ευρώ, η Πορτογαλία και η Ισπανία μπορεί να είναι οι επόμενες, σκέφτονται οι καταθέτες σε όλη την περιφερειακή Ευρωζώνη. Με δεδομένο ότι η μεταφορά των χρημάτων τους σε μια ασφαλή γερμανική τράπεζα δεν κοστίζει το παραμικρό, πολλοί είναι εκείνοι που απλά θέλουν να έχουν το κεφάλι τους ήσυχο. Η Citigroup υπολογίζει ότι στην περίπτωση αυτού που επικράτησε να ονομάζεται Grexit, δηλαδή της εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ, οι τράπεζες σε Ιρλανδία, Ιταλία, Πορτογαλία και Ισπανία θα χάσουν τουλάχιστον 90 δισ. ευρώ από τις καταθέσεις τους. Το χειρότερο πιθανό σενάριο του οίκου κάνει λόγο για φυγή καταθέσεων ύψους 340 δισ. ευρώ.

Υπό κανονικές συνθήκες, οι κυβερνήσεις έχουν τη δύναμη να λειτουργήσουν πυροσβεστικά σε τέτοιες περιπτώσεις τραπεζικού πανικού. Εάν εγγυηθούν τις καταθέσεις, καθησυχάζουν τους αποταμιευτές και δίνουν ένα ανέξοδο τέλος στο bank run. Όμως, το πρόβλημα που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη είναι πιο περίπλοκο.

Πρώτα από όλα, η Ευρωζώνη δεν είναι ένα κράτος. Επιπλέον, τα περισσότερα από τα κράτη της θεωρούνται τόσο αφερέγγυα, ώστε οι εγγυήσεις τους δεν αξίζουν το παραμικρό. Και η κατάσταση περιπλέκεται ακόμα περισσότερο από το γεγονός ότι ο φόβος των καταθετών αυτή τη στιγμή δεν είναι μια τραπεζική χρεοκοπία (αν και ολοένα περισσότερες τράπεζες χρειάζονται κρατική διάσωση), αλλά η έξοδος της χώρας τους από το ευρώ.

Τη λύση σε αυτό το δύσκολο σταυρόλεξο θα έδινε μία πανευρωπαϊκή (ουσιαστικά γερμανική) εγγύηση-ομπρέλα για όλες τις καταθέσεις στην Ευρωζώνη. Στην πράξη όμως, αυτό θα σήμαινε ότι ο Γερμανός φορολογούμενος, ήδη κουρασμένος από τα πακέτα διάσωσης, θα έπρεπε να αποζημιώσει τους Ισπανούς καταθέτες, στην περίπτωση που η χώρα τους αναγκαζόταν να επιστρέψει στην πεσέτα. Παρότι αυτή τη στιγμή συζητείται ένα σχέδιο πανευρωπαϊκής εγγύησης των καταθέσεων, η Goldman Sachs αμφισβητεί την αποτελεσματικότητά του.

«Αμφιβάλλουμε για το κατά πόσο ένα αξιόπιστο σχέδιο πανευρωπαϊκής εγγύησης των καταθέσεων μπορεί να εφαρμοστεί σε σύντομο χρονικό διάστημα. Για να είναι αξιόπιστο, νομικά βάσιμο και θεσμικά ισχυρό -με άλλα λόγια, για να δουλέψει- ένα τέτοιο σχέδιο θα χρειαστεί ένα μεγάλο χρονικό διάστημα για να αναπτυχθεί», εξηγούν οι αναλυτές του οίκου.

Στο διάστημα αυτό, οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι θα πρέπει να ελπίζουν ότι οι δύο μεγάλοι εφιάλτες τους, το Grexit από τη μία και μια ισπανική στιγμή Lehman Brothers από την άλλη, δεν θα γίνουν πραγματικότητα την ίδια στιγμή. Γιατί ακόμα και εάν υποτεθεί ότι η Ευρωζώνη έχει τη δυνατότητα να αντιμετωπίσει κάθε μία από αυτές τις καταστροφές χωριστά, σίγουρα δεν έχει τη δύναμη πυρός για να παλέψει σε δύο τόσο μεγάλα μέτωπα ταυτοχρόνως.

sofokleous10

Άρθρα