Ο Κουρέας του Βερολίνου (ή αλλιώς “άρμεγε λαγούς και κούρευε χελώνες”)

Πριν 3 μήνες συνέβη ένα μοιραίο γεγονός τη σημασία του οποίου οι πολλοί δεν είναι σε θέση να αξιολογήσουν ενώ αυτοί που καταλαβαίνουν έχουν προσπαθήσει επιμελώς να υποβαθμίσουν τη σημαντικότητά του.

 

Μιλώ ασφαλώς για το κούρεμα των καταθέσεων των κυπριακών τραπεζών. Σημειώνεται ότι την απόφαση αυτή καθευατή ακολούθησαν σαφείς αποφάσεις και δηλώσεις των ευρωπαίων ότι δηλαδή στο εξής οι προβληματικές τράπεζες θα διασώζονται με κούρεμα καταθέσεων.

 

Επίσης τελευταία έχουν πυκνώσει οι συζητήσεις για κούρεμα καταθέσεων ακόμα και για ποσά κάτω των 100.000 ευρώ. Θα είχε ενδιαφέρον να δούμε τι είναι αυτό το περίφημο κούρεμα καταθέσεων (ή αλλιώς bail in κατά την αγγλοσαξωνική ορολογία).

 

Ας πάρουμε ένα υπεραπλουστευμένο σχήμα το οποίο όμως είναι επαρκές στο να εξηγήσει τον τρόπο που δουλεύει το μοντέλο του κουρέματος.

 

Έχουμε λοιπόν μια τράπεζα της οποίας οι μέτοχοι έχουν καταβάλει ως μετοχικό κεφάλαιο 500 εκ. ευρώ. Επίσης έχει μαζέψει από καταθέτες άλλα 4.500 εκ. ευρώ. Αυτό το συνολικό ποσό των 5 δις ευρώ το έχει διαθέσει ως εξής: 100 εκ. ευρώ για πάγιες εγκαταστάσεις και λοιπό άυλο και υλικό εξοπλισμό, 4.800 εκ. ευρώ τα έχει χορηγήσει ως δάνεια σε ιδιώτες και επιχειρήσεις και διατηρεί και ρευστά διαθέσιμα (είτε σε χαρτονόμισμα στα ταμεία των καταστημάτων της για την εξυπηρέτηση των πελατών της είτε σε καταθέσεις στην Κεντρική Τράπεζα ή άλλες τράπεζες) άλλα 100 εκ. ευρώ.

 

Αυτή λοιπόν η τράπεζα δεν τα πήγε καλά και επειδή από τα 4,8 δις δάνεια που είχε χορηγήσει τα 1,2 δις “σκάσανε” και πέρασαν στης ζημιές, κατέληξε να έχει 100 εκ. πάγια, 3,6 δις ενήμερα (ή τουλάχιστον “άσκαστα”) δάνεια, 100 εκ. ρευστά διαθέσιμα και 4,5 δις καταθέσεις. Από τη σούμα όμως κάτι λείπει. Αρχικά είχαμε 500 εκ κεφάλαια + 4.500 εκ καταθέσεις = 100 εκ πάγια + 4.800 εκ δάνεια + 100 εκ ρευστά. Σήμερα το αριστερό μέρος της ισότητας είναι 100+3.600+100 =3.800. Στο δεξιό μέρος εξακολουθούμε να έχουμε 4.500 εκ καταθέσεις.

 

Για να ισοσκελίσει η ισότητα πρέπει να αφαιρέσουμε 700 εκ, σωστά; Αυτά λοιπόν τα -700 εκ. είναι τα αρνητικά πλέον ίδια κεφάλαια της τράπεζας τα οποία προήλθαν από την αφαίρεση των 1,2 δις ζημιών των “σκασμένων” δανείων από το αρχικό μετοχικό κεφάλαιο των 500 εκ.

 

Πρόβλημα: η τράπεζα έχει ουσιαστικά χρεοκοπήσει.

 

Αν τεθεί υπό εκκαθάριση είναι αμφίβολο αν θα μπορέσει να ρευστοποιήσει χωρίς σημαντικές απώλειες το δανειακό της χαρτοφυλάκιο. Αν αφεθεί στη μοίρα της κινδυνεύει το τραπεζικό σύστημα της χώρας εξαιτίας πιθανού πανικού. Αν όλα αυτά σας φαίνονται θεωρητικά ή παραμύθια σας δηλώνω ότι ΟΛΟΙ ΟΙ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΙ ΤΩΝ 4 ΣΥΣΤΕΜΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ (ΕΘΝΙΚΗ, ALPHA, EUROBANK ΚΑΙ ΠΕΙΡΑΙΩΣ) ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ 12ΜΗΝΟ ΕΙΧΑΝ ΑΚΡΙΒΩΣ ΑΥΤΗ ΤΗ ΜΟΡΦΗ. Μόνο η Alpha κατάφερε με κάτι λογιστικά τρυκ να εμφανίσει οριακά θετικά ίδια κεφάλαια. Τι έγινε λοιπόν με αυτές τις τράπεζες; Η λεγόμενη ανακεφαλαιοποίηση.

 

Το κράτος τους δάνεισε λεφτά (περίπου 50 δις) ώστε να αποκτήσουν και πάλι θετικά ίδια κεφάλαια που να πληρούν και κάποιους κανόνες όσον αφορά στη σχέση “καθαρή θέση / χορηγήσεις” (ο λεγόμενος δείκτης “κεφαλαιακής επάρκειας” του οποίου ο τρόπος καθορισμού δεν προσφέρει τίποτα στη συγκεκριμένη ανάλυση).

 

Ποιος θα τα πληρώσει αυτά τα 50 δις; Ο φορολογούμενος πολίτης. Οι παλαιοί μέτοχοι τι έβαλαν; Περίπου 3 δις και για το λόγο αυτό η Τρόικα τους επιβράβευσε και τους άφησε να διοικούν της τράπεζές τους. Εξ αυτών η Eurobank δεν κατάφερε να μαζέψει ιδιωτικά κεφάλαια και γι’ αυτό κρατικοποιήθηκε. Μη βιαστεί κανείς να παρατηρήσει ότι μεγάλο μέρος των ζημιών των τραπεζών προήλθε από τα κουρεμένα ελληνικά ομόλογα για 2 λόγους: πρώτον οι ζημιές αυτές δεν ξεπερνούσαν τα 25-30 δις και δεύτερον ακόμα και αν το σύνολο των 50 δις προέρχονταν από αυτό το κούρεμα, κανείς δεν υποχρέωσε τις τράπεζες αυτές να τα αγοράσουν, να δανείσουν δηλαδή το ελληνικό κράτος.

 

Αυτή η διάσωση είναι το λεγόμενο bail out το οποίο όμως κοστίζει γενικώς. Στην Ευρώπη, στο ΔΝΤ, στους φορολογούμενους ψηφοφόρους κτλ. Αυτό λοιπόν που ξεκίνησε να ισχύει από τις κυπριακές τράπεζες και θα ισχύει στο εξής για όποια τράπεζα φτάσει σε αυτό το σημείο είναι το bail in, η διάσωση εκ των έσω. Ας ξαναπάμε στην εξίσωση που είδαμε προηγουμένως. Το αριστερό σκέλος είναι 3,8 δις και το ίδιο πρέπει να είναι και το δεξί σκέλος. Τι αποφασίζει λοιπόν το εκάστοτε κράτος σε συνεργασία με τις εποπτικές αρχές;

 

Από τα 4,5 δις των καταθέσεων αποφασίζει να μετατρέψει σε μετοχές τα 1,2 δις (λίγο πάνω ή λίγο κάτω δεν έχει σημασία) των καταθέσεων τα οποία συμψηφιζόμενα με τα 700εκ ζημιές αποκτούν αξία 500 εκ. Τώρα το δεξί σκέλος της εξίσωσης είναι 500 εκ μετοχικό κεφάλαιο και 3,3 δις καταθέσεις, δηλαδή 3,8 δις στο σύνολο. Νομίζω είναι φανερό το τι χάνουν οι μέχρι πρότινος καταθέτες. Ένα μεγάλο μέρος της αξίας τους χάνεται άμεσα ενώ το υπόλοιπο μετατρέπεται σε μορφή επένδυσης με μεγάλο ρίσκο.

 

Ξαναλέω ότι το μοντέλο είναι απλουστευτικό, πριν το κούρεμα συμψηφίζονται συνήθως τυχόν δάνεια με καταθέσεις του κάθε πελάτη και αν υπάρχει το άθικτο όριο των 100.000 ευρώ ανά καταθέτη λαμβάνουν χώρα κάποιοι άλλοι υπολογισμοί αλλά γενικά η λειτουργία είναι αυτή.

 

Προσέξτε κάτι: αν και οι τράπεζες διαθέτουν αρκετά λεπτομερή στοιχεία για τη διάρθρωση των καταθέσεων τους όπως και για τυχόν αντιστοίχηση δανείων και καταθέσεων για κοινούς πελάτες, δεν είναι δυνατό να βγει αυτόματα το ύψος του κουρέματος που απαιτείται για να αποκατασταθεί το απαιτούμενο ύψος των ιδίων κεφαλαίων. Γι’ αυτό ακριβώς δεν ήταν δυνατό να αποφασιστεί εξαρχής το ύψος του κουρέματος των καταθέσεων στην Τράπεζα Κύπρου.

 

Επιπλέον οι καταθέτες έχουν ήδη “ψιλιαστεί τι παίζει” και σε κάθε τράπεζα βάζουν συνδικαιούχους στις καταθέσεις τους συγγενείς και φίλους προκειμένου να βρίσκονται κάτω από το μαγικό νούμερο των 100.000 ανά καταθέτη ανά πιστωτικό ίδρυμα, ποσό το οποίο υποτίθεται δεν αγγίζει κανείς. Αυτό σημαίνει ότι αν σε ένα πιστωτικό ίδρυμα υπό κατάρρευση οι άνω των 100.000 καταθέσεις δεν επαρκούν στο κούρεμά τους να αποκαταστήσουν το επιθυμητό ύψος των ιδίων κεφαλαίων, θα μπει χέρι και στα μικρότερα ποσά.

 

Ένα ακόμα απλό παράδειγμα για να γίνουν αυτά περισσότερο κατανοητά.

 

Κατάθεση 300.000 ευρώ με δύο δικαιούχους εκ των οποίων ο ένας έχει δάνειο 120.000. Για την τράπεζα ισχύει bail in με κούρεμα 40% για ποσά άνω των 100.000. Πρώτα χωρίζεται το ποσό στα δύο, δηλαδή θεωρείται ότι κάθε δικαιούχος έχει από 150.000. Για αυτόν με το δάνειο οι 50.000 της κατάθεσης συμψηφίζονται και αυτός έχει πλέον 100.000 καταθέσεις και 70.000 δάνειο. Για τον άλλο το ποσό άνω των 100.000, δηλαδή οι 50.000 κουρεύονται κατά 40% και μένει με καταθέσεις 130.000. Από ότι φαίνεται τα της Κύπρου θα τα ξαναδούμε σύντομα.

 

Έχουν ακουστεί φήμες για κάποιες ελληνικές τράπεζες που απέτυχαν να βρουν κεφάλαια προκριμένου να συνεχιστεί η λειτουργία τους. Το μεγάλο ερώτημα είναι αν θα εφαρμοσθεί το bail in ή θα συγχωνευθούν με κάποιες μεγαλύτερες κατά το μοντέλο της FΒΒ. Θα δείξει. Προσωπικά ετοιμάζομαι για το ακραίο σενάριο. Θα ήθελα εδώ να σχολιάσω το θεωρητικό μέρος του κουρέματος των καταθέσεων.

 

Οι ακραιφνείς φιλελεύθεροι (βλ. ο Σόιμπλε, οι λοιποί βορειοευρωπαίοι και οι εγχώριοι υποστηρικτές τους όπως π,χ, η ομάδα του capital ή του σκάι) υποστηρίζουν ότι στα πλαίσια της ελεύθερης οικονομίας η ζημιά των καταθετών είναι μέσα στο πρόγραμμα, μια πιθανή εξέλιξη και δεν θα πρέπει να ξενίζει κανένα. Απαντώ απλά ότι όταν οι μέτοχοι απολάμβαναν κέρδη του 30% του 50% ή και του 200% με τη μορφή υπεραξιών δεν τα μοιράζονταν με τους καταθέτες και απλώς έδιναν 1-2% μεγαλύτερο μικτό επιτόκιο από ότι ο ανταγωνισμός.

 

Αλλά η κυριότερή μου ένσταση αφορά την εποπτική αρχή των τραπεζών, την Τράπεζα της Ελλάδας και τους εκάστοτε διοικητές και λοιπά μεγάλα κεφάλια. ΘΕΩΡΩ ΑΔΙΑΝΟΗΤΟ ΝΑ ΕΠΙΤΡΕΠΕΙ Η ΤτΕ ΝΑ ΦΤΑΝΕΙ ΜΙΑ ΤΡΑΠΕΖΑ ΣΤΟ ΚΟΥΡΕΜΑ ΤΩΝ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ ΓΙΑ ΝΑ ΣΩΘΕΙ.

 

Δεν είναι κάτι που σκάει ξαφνικά αλλά κάτι που διαμορφώνεται σε βάθος χρόνου ικανό ώστε να προβλεφθεί εγκαίρως και να αποφευχθεί. Έχω και στο παρελθόν εκφράσει την άποψη ότι για τη σημερινή κατάσταση της Ελληνικής Οικονομίας φταίνε τα μέγιστα οι πολιτικοί και οι πολιτικές που ακολούθησαν εδώ και 30 χρόνια αλλά εξίσου φταίνε και οι τραπεζίτες (του “παραγωγικού” ιδιωτικού τομέα) και οι ανεπαρκείς εποπτεύοντες αυτούς. Τ

 

ελειώνοντας, δεν μπορώ να μη σχολιάσω την ανακεφαλαιοποίηση της Τράπεζας Πειραιώς του στρατηγού Μιχάλη (Σάλλα). Ομολογουμένως πετυχημένη, μάζεψε περίπου 1,4 δις, εκ των οποίων τα 570 εκ. από τους στρατηγικούς επενδυτές που του πούλησαν τη Γενική και τη Μιλένιουμ, 700 εκ. περίπου από ξένους κυρίως θεσμικούς και λίγο πάνω από 100 εκ. από το λεγόμενο ευρύ επενδυτικό κοινό.

 

Οι μετοχές πουλήθηκαν στο 1,7 ευρώ το κομμάτι και όταν μπήκαν στην αγορά του ΧΑΑ είχαν αξία περίπου 0,89 ευρώ. Βεβαίως κάθε μετοχή συνοδεύονταν από ένα δωράκι, ένα warrant η αξία του οποίου είχε αρχικά υπολογιστεί στα 0,90 ευρώ. Με το που μπήκαν και αυτά η αξία τους έπεσε αμέσως στο 0,45 περίπου.

 

Άρα όποιος συμμετείχε στην αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της Πειραιώς πλήρωσε 1,7 για κάτι που αποδείχθηκε ότι αξίζει 1,35.

 

Το σχόλιο το κάνω για να πω ότι αν οι επαγγελματίες της αγοράς “ξεγελάστηκαν” τόσο εύκολα και μπήκαν μέσα 20% και βάλε σε 1-2 βδομάδες, τί απαίτηση μπορούμε να έχουμε από τον μέσο καταθέτη να εκτιμήσει το ρίσκο του πιστωτικού ιδρύματος με το οποίο διαλέγει να συνεργαστεί;

 

Για τούτο και μόνο αν ποτέ γίνει κούρεμα εντός Ελλάδος οι πρώτοι που θα πρέπει να λογοδοτήσουν είναι οι “φύλακες”, οι κύριοι της Τράπεζας της Ελλάδας.

 

Καλό καλοκαίρι σε όλους.

 

Σ.Κ. Αθήνα

 

08/07/2013

 

olympia