Την ολοένα και μεγαλύτερη εμπλοκή των τραπεζών στην εγχώρια αγροτική παραγωγή, μέσω της «συμβολαιακής γεωργίας», προωθεί η ελληνική κυβέρνηση, κινούμενη πάνω στους άξονες που χαράσσει η νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική της ΕΕ.
Ουσιαστικά με τον τρόπο αυτό τον τρόπο η τράπεζα αποκτά τον απόλυτο έλεγχο της αγροτικής παραγωγής και της διαδρομής του προϊόντος από το χωράφι μέχρι το ράφι.
Το τελευταίο διάστημα, με εξαιρετικά μελετημένα βήματα η Τράπεζα Πειραιώς πραγματοποιεί την απόλυτη επιδρομή στον γεωργικό και κτηνοτροφικό τομέα της χώρας. Σύμφωνα με αποκαλυπτικό κείμενο που δημοσιεύθηκε στο «Hotdoc», πρόκειται για μία επιδρομή που συνοδεύεται από μια επικοινωνιακή καταιγίδα για την προώθηση και αποθέωση χωρίς δεύτερη σκέψη της λεγόμενης τραπεζικής συμβολαιακής γεωργίας και κτηνοτροφίας. Ενός μεταλλαγμένου μοντέλου της παραδοσιακής συμβολαιακής γεωργίας, στο οποίο τον πρώτο και κεντρικό ρόλο έχει η τράπεζα, η οποία θέτει όρους και προϋποθέσεις και επί της ουσίας αποτελεί τον ρυθμιστή, κατ’ άλλους τον «νταβατζή», του γεωργικού και κτηνοτροφικού κεφαλαίου.
Τον όρο «νταβατζής» χρησιμοποιούν πλέον αγρότες και κτηνοτρόφοι που συνειδητοποιούν, διαβάζοντας πίσω από τις ιλουστρασιόν γραμμές του προγράμματος, ότι η τράπεζα δεν δανείζει απλώς τον αγρότη, αλλά αποφασίζει για το τι θα καλλιεργηθεί, σε τι ποσότητες και ακόμα σε ποιους και σε τι τιμές θα πουληθεί. Και ακόμα η τράπεζα μπορεί να κατευθύνει και προς τη χρήση συγκεκριμένων αγροεφοδίων (λιπάσματα, σπόρους, μηχανήματα κλπ.) από συγκεκριμένες εταιρίες.
Πώς αλλιώς να περιγράψει κανείς, την επιχείρηση της τράπεζας Πειραιώς να βάλει κάτω από την ομπρέλα της όλα τα ελληνικά εξαγωγικά προϊόντα και έπεται συνέχεια. Είναι χαρακτηριστικό ότι ήδη και μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα έχει προχωρήσει σε συνολικά 22 συμφωνίες συμβολαιακής γεωργίας και κτηνοτροφίας, που καλύπτουν μεταξύ άλλων αμπελουργούς, ελαιοπαραγωγούς, βαμβακοπαραγωγούς, παραγωγούς κηπευτικών και λαχανικών, μελισσοκόμους, σιτοπαραγωγούς και τυροκόμους.
Το δώρο-όπλο της Αγροτικής Τράπεζας
Τα στελέχη της Τράπεζας Πειραιώς σχεδίαζαν ήδη από το 2008 την είσοδο της τράπεζας στη λεγόμενη συμβολαιακή γεωργία και κτηνοτροφία, συνεχίζει το «Hotdoc».
Ένα χρόνο μετά και ενώ η χώρα έχει μπει στη λαίλαπα της οικονομικής κρίσης, τα στελέχη της τράπεζας βάζουν στην άκρη τα μεγαλόπνοα σχέδια και ασχολούνται μόνο με το πώς θα σωθούν. Και, ω του θαύματος, στην Τράπεζα Πειραιώς δίνεται το απόλυτο δώρο, η Αγροτική Τράπεζα, που είναι παράλληλα και το απόλυτο όπλο για την επιδρομή στο αγροτικό και κτηνοτροφικό κεφάλαιο. Έτσι, πέντε χρόνια μετά τον αρχικό σχεδιασμό, τον Απρίλιο του 2013, η Πειραιώς, έχοντας καταπιεί το υγιές κομμάτι της Αγροτικής, ξεκινά το φιλόδοξο πρόγραμμα. Ένα πρόγραμμα που προωθείται με τις ευλογίες της κυβέρνησης και του αρμόδιου υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, το οποίο παρουσιάζει τη συμβολαιακή γεωργία και κτηνοτροφία, και μάλιστα με τραπεζικό χορηγό, ούτε λίγο ούτε πολύ ως τη μοναδική απάντηση στην κρίση, τη μοναδική διέξοδο για τους αγρότες και την ανάπτυξη του γεωργικού τομέα.
Είναι όμως πράγματι έτσι; Και για ποιο λόγο μια τράπεζα θα πρέπει να έχει τον απόλυτα ρυθμιστικό ρόλο από το χωράφι μέχρι το ράφι; Γιατί από τη συμβολαιακή γεωργία φτάσαμε στην τραπεζική συμβολαιακή γεωργία; Και κάτι ακόμα. Δεν είναι λίγο περίεργο που στην ιστοσελίδα της Τράπεζας Πειραιώς και συγκεκριμένα στην ενότητα «Μια επιτυχημένη Διεθνής Εμπειρία» αναφέρονται μόνο δύο παραδείγματα, αυτό της Βραζιλίας, όπου το 75% της παραγωγής πουλερικών είναι με συμβόλαια, και αυτό του Βιετνάμ, όπου το 90% της παραγωγής γαλακτοκομικών και το 40% της παραγωγής ρυζιού καλλιεργείται υπό καθεστώς συμβάσεων με εταιρίες; Νταβατζιλίκι εις τον κύβο Η γενική αρχή της συμβολαιακής γεωργίας δεν είναι άγνωστη στη χώρα μας.
Άλλωστε πρόκειται για έναν θεσμό που λειτουργεί από τον 19ο αιώνα. Το μοντέλο προβλέπει την υπογραφή ενός συμβολαίου μεταξύ παραγωγού και αγοραστή, στο οποίο προκαθορίζεται η ποσότητα και η ποιότητα του προϊόντος, καθώς και η τιμή πώλησης του. Πρόκειται για τον απόλυτο έλεγχο στην αγροτική παραγωγή.
Πρόκειται για ένα μοντέλο που μειώνει το ρίσκο του παραγωγού, αφού εξασφαλίζει τη διάθεση του προϊόντος -αν και σε μειωμένη τιμή- και παράλληλα μειώνει και το ρίσκο του δεύτερου εταίρου, Είναι όμως πράγματι έτσι; Και για ποιο λόγο μια τράπεζα θα πρέπει να έχει τον απόλυτα ρυθμιστικό ρόλο από το χωράφι μέχρι το ράφι; Γιατί από τη συμβολαιακή γεωργία φτάσαμε στην τραπεζική συμβολαιακή γεωργία του αγοραστή, αφού με την προκαθορισμένη τιμή έχει όφελος.
Ο θεσμός αυτός βέβαια δεν είναι πανάκεια και αυτό έχει αποδειχθεί εδώ και πολλές δεκαετίες. Πολύ περισσότερο σήμερα στην Ελλάδα, όπου το μοντέλο της συμβολαιακής γεωργίας και κτηνοτροφίας παρουσιάζεται ως η λύση για πάσα νόσο μόνο μέσα από τα προγράμματα που τρέχει η Τράπεζα Πειραιώς και τα οποία δένουν και τους δύο εταίρους.
Η επιδρομή λειτουργεί σε τρία επίπεδα, αφού η τράπεζα συνάπτει δάνεια:
-Αρχικά με τον αγοραστή του προϊόντος φυτικής ή ζωικής παραγωγής, όπου εγκρίνεται κεφάλαιο κίνησης για την εξόφληση της παραχθείσας ύλης από τους παραγωγούς.
-Στη συνέχεια χορηγείται πίστωση στους παραγωγούς που έχουν συνάψει ή θα συνάψουν συμβόλαιο με τον παραπάνω αγοραστή, με χρήση κάρτας συμβολαιακής γεωργίας/κτηνοτροφίας.
-Υπογράφονται συμβάσεις με επιχειρήσεις αγροεφοδίων-γεωπόνων και πρατήριων καυσίμων για την Τράπεζα Πειραιώς τοποθέτηση συσκευών POS για αγορές με χρήση της κάρτας συμβολαιακής γεωργίας/κτηνοτροφίας.
Για να το κάνουμε πιο λιανά, η τράπεζα μέσω αυτού του μοντέλου καθορίζει σε ποιον θα πουλήσει ο παραγωγός, αφού για να πάρει δάνειο θα πρέπει να έχει υπογράψει συμβόλαιο για τη διάθεση του προϊόντος του με συγκεκριμένο αγοραστή, ο οποίος επίσης έχει συνάψει δάνειο με την τράπεζα.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην ιστοσελίδα της Τράπεζας Πειραιώς, για να χρηματοδοτηθεί ο παραγωγός μέσω του προγράμματος συμβολαιακής γεωργίας και κτηνοτροφίας πρέπει να πληρούνται οι εξής προϋποθέσεις:
-Ο παραγωγός-προμηθευτής πρέπει να συνδέεται μέσω συμβολαίου με συγκεκριμένο αγοραστή της αγροτικής παραγωγής του (αγροτικό συνεταιρισμό, ομάδα παραγωγών, μεταποιητική επιχείρηση κλπ.).
-Ο αγοραστής να συνεργάζεται στο πλαίσιο του προγράμματος με την τράπεζα, η οποία να έχει εγκρίνει (εφόσον υπάρχει αίτημα της εταιρίας/συνεταιριομού) Κεφάλαιο Κίνησης Ειδικού Σκοπού.
Με αυτό τον μηχανισμό η τράπεζα ελέγχει τους πάντες, από παραγωγούς, μεταποιητές και εμπόρους, μέχρι και τις επιχειρήσεις που πωλούν γεωργικά φάρμακα τρόπο τους ωθεί στις αγκάλες της παραγωγούς, μεταποιητές και εμπόρους, ακόμα και τις επιχειρήσεις που πωλούν γεωργικά φάρμακα, ενώ μπορεί να κατευθύνει τους παραγωγούς και προς συγκεκριμένα πρατήρια καυσίμων. Ελέγχοντας όλο τον κύκλο, επί της ουσίας αποφασίζει για το ποιο προϊόν και ποια ποικιλία θα καλλιεργηθεί. Από ποιους, σε τι ποσότητα και σε τι τιμή θα διατεθεί. Εν ολίγοις, μια τράπεζα σχεδιάζει την αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή, καθορίζει τιμές και επιλέγει προϊόντα και ποικιλίες.
Μαύρες τρύπες
Εκτός από τη συνολική προβληματική για την πολιτική επιλογή της ανάδειξης μιας τράπεζας σε νταβατζή του γεωργικού και κτηνοτροφικού κεφαλαίου, το μοντέλο αυτό καθαυτό έχει πολλές μαύρες τρύπες, που εδώ και χρόνια έχουν επισημανθεί ακόμα και από εκείνους που θεωρούνται φίλα προσκείμενοι στη μέθοδο, όπως είναι ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO).
Σε έκθεση που συνέταξε ο ειδικός του FAO Κάρλος Άρθουρ Μπ. ντα Σίλβα, με τίτλο «Κρίσιμα ζητήματα της συμβολαιακής γεωργίας», παρουσιάζει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του μοντέλου.
Ειδικότερα για τους παραγωγούς τα πλεονεκτήματα είναι μεταξύ άλλων: -η μικρότερη αβεβαιότητα σχετικά με τη διαθεσιμότητα του προϊόντος, -η σταθεροποίηση του εισοδήματος, -αυξημένη δυνατότητα πρόσβασης σε δανεισμό.
Στα μειονεκτήματα η έκθεση του FAO επισημαίνει τα εξής: -τον κίνδυνο οι επιχειρήσεις να αθετήσουν τις συμβατικές τους υποχρεώσεις εάν αλλάξουν οι συνθήκες στην αγορά ή απλώς για λόγους κερδοσκοπίας, -η χειραγώγηση των παραγωγών από τις επιχειρήσεις, -η υιοθέτηση χρονοδιαγραμμάτων παράδοσης των προϊόντων με τρόπο ώστε να επηρεάζονται προς τα κάτω οι τιμές, -έλλειψη διαφάνειας στον προσδιορισμό της τιμής πώλησης, -απώλεια της ευελιξίας του παραγωγού να επιλέγει αγοραστή, -άμεσος κίνδυνος απομάκρυνσης από τις παραδοσιακές αγορές, -κίνδυνος απομάκρυνσης από παραδοσιακές γεωργικές πρακτικές, -επιβολή μονοκαλλιέργειας, -αυξημένος κίνδυνος υπερχρέωσης, -κίνδυνος εξάρτησης από τον αγοραστή ακόμα και σε θέματα που δεν έχουν άμεση σχέση με την παραγωγή του προϊόντος.
Από τα πλεονεκτήματα που αναφέρονται στην έκθεση για τις επιχειρήσεις που αγοράζουν τα προϊόντα των παραγωγών βγαίνουν επίσης χρήσιμα συμπεράσματα για το πώς λειτουργεί το μοντέλο και υπέρ ποιου.
Συγκεκριμένα, στα πλεονεκτήματα μεταξύ άλλων είναι: -η ρύθμιση χωρίς πρόβλημα της αγοράς μεγαλύτερης ή μικρότερης ποσότητας ανάλογα με τις ανάγκες της εταιρίας, -η επιλογή συγκεκριμένης ποιότητας προϊόντων και προτύπων ασφαλείας, -η διευκόλυνση στην πρόσβαση στην αγροτική γη, -η μείωση του κόστους παραγωγής, -η μείωση του εργασιακού κόστους.
Για να το κάνουμε λιανά, μέσω της συμβολαιακής γεωργίας και κτηνοτροφίας οι παραγωγοί θα πρέπει να έχουν υπόψη ότι χάνουν την αυτονομία τους και την παρεμβατική τους ικανότητα ακόμα και σε κρίσιμους τομείς της παραγωγής. Και όπως λένε εκείνοι που έχουν αρχίσει και ψυλλιάζονται το χοντρό παιχνίδι που παίζεται, τα χρυσά συμβόλαια που εγγυώνται εξασφαλισμένη επιτυχία υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να αποδειχθούν για τους αγρότες ό,τι και οι καλλιέργειες φωτοβολταϊκών: Φύκια για μεταξωτές κορδέλες με χρεωμένους μέχρι τα μπούνια αγρότες και κτηνοτρόφους.
Danioliptes.gr